Twee keer naar rechts kijken
Jacob Colenbrander hield in februari 2018 een Ted Talk op de Vrije Hogeschool. Dit verhaal is een geschreven versie hiervan. Hij adviseert ons om af en toe buiten je informatiebubbel te stappen en hem van buitenaf kritisch te bekijken.
Probeer een keer een steekproef te doen onder de mensen uit je omgeving. Dat wil zeggen je vrienden, collega’s, medestudenten, familie en dergelijken. Vraag ze waar ze op stemmen of op zouden stemmen. Links of rechts? GroenLinks? VVD? Misschien wel PVV. Toen ik dit onder mijn lotgenoten deed, kwam daaruit dat 100% links zou stemmen en zeker 70% daarvan GroenLinks. Dus als we deze steekproef moeten geloven, waarom heeft GroenLinks dan niet allang een absolute meerderheid in het parlement?
De realisatie dat de overgrote meerderheid van de mensen in je directe omgeving hetzelfde denken als jij, vind ik confronterend. En het zet me aan het denken over een proces dat ook wel ‘moderne verzuiling’ wordt genoemd. De meningen zijn nog verdeeld over wat deze moderne verzuiling precies inhoudt. Op de eerste plaats heb je het proces van individualisatie, waarin je steeds meer kleinere zuiltjes krijgt, maar ik wil aandacht besteden aan de zogenaamde ‘filterbubbel’, omdat ik denk dat de kleinere zuiltjes daaraan ten grondslag liggen.
Nog even tussendoor. De meesten hebben het bij geschiedenis gehad, maar nog even een herhaling. Wat is verzuiling precies? Volgens Wikipedia: ‘Verzuiling is de verdeling van een samenleving in groepen op levensbeschouwelijke of sociaaleconomische basis, waarbij de groepen in bepaalde mate van elkaar zijn afgeschermd.’
Terug naar de filterbubbel. Want als ik het ergens benauwd van krijg is het de filterbubbel. Netflix suggereert series op basis van mijn kijkgedrag, Reddit selecteert nieuws op basis van mijn interesses, Facebook stelt vrienden en evenementen voor op basis van mijn netwerk. Dit zijn allemaal algoritmes die bepalen met wie ik in contact kom, wat ik lees, wat ik doe en uiteindelijk wat ik daarmee geloof. Wat mijn waardes zijn. En als ik wil kan ik 24 uur lang mijn wereldbeeld bevestigd krijgen.
Iets meer dan een jaar geleden publiceerde ‘The Guardian’, een zeer gerespecteerd dagblad, dat Mark Zuckerberg heeft gezegd dat zijn grootste wens is om Facebook een nieuwsmonopolie te laten voeren. Er is niets enger dan het hebben van een nieuwsmonopolie. Het idee is dat Facebook voor vrijwel iedereen bepaald wat ze aan nieuws te zien krijgen. Op basis van wat ze liken, wat hun vrienden liken, met wie ze bevriend zijn, waar ze geweest zijn, etc. Zo kunnen we allemaal in onze ‘gepersonaliseerde’ bubbel leven.
De filterbubbel werkt goed. Nog geen jaar geleden was ik in gesprek met mijn tante die in Amerika woont. Ik had het met haar over Puerto Rico, een kleine ‘sub-staat’ die bij Amerika hoort, welke heel zwaar was geraakt door Orkaan Maria. 90% van de bevolking zat zonder stroom en ik wist was dat Trump er helemaal niks aan deed. ‘Dat is toch niet te geloven, dat is echt erg’ zei ik tegen mijn tante. En tot mijn verbazing ging mijn tante tegen mij in en vertelde dat het elektriciteitsnetwerk van Puerto Rico altijd al een ramp was geweest. PREPA, the Puerto Rican Electric Power Authority, heeft al jarenlang achterstallig onderhoud, ondanks financiering, en een significant percentage van de bevolking zat al voor de orkaan zonder stroom. Wat bizar dacht ik, want ik had toch echt in de krant gelezen dat het er specifiek nu slecht aan toe ging. Ineens werd mijn links socialistische wereldbeeld geschaad, door voor mij nog onbekende informatie.
Ik ben vervolgens onderzoek gaan doen en ben voor het eerst in mijn leven de Telegraaf gaan lezen. Het is niet eens een heel rechtse krant, maar in die krant werd het standpunt benadrukt dat Trump met betrekking tot Puerto Rico goed bezig was. Hij is er naartoe gegaan om met de bevolking te spreken en hij heeft keukenrollen het publiek in gegooid. Maar nog beter, hij heeft ervoor gezorgd dat de Verenigde Staten niet de normale 75% van de herstelbetalingen betaalt, maar zeker 90%. Best indrukwekkend als je dat voor elkaar krijgt. ‘Wat is die man ineens geweldig bezig!’ dacht ik. Toch voelde het tegelijkertijd onzeker. Dus ik pakte snel weer mijn Facebook erbij, waarin de discussie over Trump’s contact met Rusland weer hevig werd besproken.
Het is belangrijk om te realiseren dat de ideeën van links en rechts vaak zijn gefundeerd op eenzelfde soort angst. Meestal de angst voor ‘waar de wereld dan ook maar naartoe gaat’ en daarmee voor de toekomst. Een hypothetische GroenLinks stemmer zal veel meer angst voelen bij de ecologische crisis en een PVV-stemmer veel meer bij de vluchtelingencrisis. De ene is bang dat zijn kinderen in een wereld moeten leven die wordt bedreigd door een stijgende zeespiegel en opwarming van de aarde, waar de ander bang is dat zijn kinderen een hoofddoek zullen moeten dragen. De vraagstukken zijn erg verschillend, maar de onderliggende emotie is vrijwel hetzelfde.
Maar wat kunnen we dan doen om moderne verzuiling tegen te gaan? Volgens mij ligt het antwoord in de keuzes die we maken. We hebben als mensen namelijk nog steeds een bepaalde mate van autonomie als het gaat om het kunnen kiezen voor welke informatie we voor waar aannemen en welke voor onwaar. En we kunnen nog steeds kiezen met wie we in contact komen en welke confrontaties we aangaan. Om vervolgens dit te laten inwerken op onze vooroordelen en denkbeelden.
Mijn advies is dus om af en toe buiten je bubbel te stappen en hem van buitenaf kritisch te bekijken. Dit dipje in de rechtse media zal mij bijblijven en ik hoop jullie ook. Ik wil jullie vragen vanaf nu ‘twee keer naar rechts te kijken!’