Mondriaan en Steiner – wegen naar nieuwe beelding

Dat Piet Mondriaan veel ophad met de theosofie is, vooral bij spiritueel geïnteresseerde kunstliefhebbers, niet onbekend. Dat hij ook zijn inspiratie uit de antroposofie haalde, weten echter maar weinig mensen. Kunsthistorica Jacqueline van Paaschen brengt daar met dit boek verandering in. Het is een goed gedocumenteerde publicatie geworden, met een uitgebreid notenapparaat, een literatuurlijst en een personenregister. Tegelijk is het ook een kunstboek, prachtig uitgegeven met harde kaft en soms paginagrote kleurenillustraties. Bijzonder is dat Van Paaschen voor dit boek de originele bundel transcripties van voordrachten van Steiner uit de nalatenschap van Mondriaan kon raadplegen, compleet met markeringen van de kunstenaar zelf. Daarnaast citeert ze uit Mondriaans correspondentiearchief en uit zijn Schetsboeken, waarin hij zijn ideeën over spiritualiteit verwoordt. Dit is echter niet de meest toegankelijke manier om meer te weten te komen over bijvoorbeeld een begrip als ‘de etherwereld’. Mondriaan schilderde vele geabstraheerde bomen, zoals de bekende ‘bloeiende appelboom’ uit 1912. Van Paaschen vertelt dat hij de boom het ideale motief vond om de etherwereld mee uit te drukken. De definitie die daarvan volgt, staat vooral in dienst van de duiding van de kunstwerken. Voor een toegankelijke kennismaking met dergelijke spirituele begrippen is dit boek dan ook niet bedoeld. Maar wie zich flink wil vastbijten in de geschiedenis van Mondriaan en de rol van de theosofie en antroposofie in zijn leven, vindt in dit boek een prachtige ingang.

Jacqueline van Paaschen, ‘Mondriaan en Steiner – wegen naar nieuwe beelding’ Uitgeverij Komma, € 34,-.